काठमाडौं, जेठ २ । क्याप्सुल एक सानो ट्यूब हो जसमा पाउडर वा तरल औषधि हुन्छ, जुन हामीले निल्छौ । जब हामी बिरामी भएर अस्पताल जान्छौ अस्पतालमा डाक्टरहरूले ट्याब्लेट, क्याप्सुल, इन्जेक्सन, सिरप वा सबै कुराको संयोजन गरेर उपचार सिफारिस गर्छन् ।
हामीले औषधीको रुपमा खाने यी धेरै क्याप्सुलहरू हेर्दा तिनीहरूको आवरण प्लास्टिकले बनेको देखिन्छ । कतिपयको कभर नरम रबरले बनेको जस्तो देखिन्छ । के तपाईले कहिल्यै यो सोच्नुभएको छ कि क्याप्सुल कभरहरू के बाट बनाइन्छ ? के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि यो कभर शरीरमा प्रवेश गर्दा के हुन्छ ?
क्याप्सुलका कभरहरू दुई प्रकारका हुन्छन् । पहिलो कडा खोल र दोस्रो नरम खोल । दुवै प्रकारका क्याप्सुल कभरहरू जनावर वा बिरुवाको प्रोटिन जस्तो तरल पदार्थबाट बनेका हुन्छन् । क्याप्सुलको सामग्री जसको आवरण जनावरको प्रोटिनबाट बनेको हुन्छ, त्यसलाई जिलेटिन भनिन्छ। यसलाई कुखुरा, माछा, सुँगुर र गाई तथा अन्य प्रजातिका जनावरहरूको हड्डी र छाला उमालेर निकालिन्छ।
केही क्याप्सुलको आवरण बिरुवामा पाइने प्रोटिनबाट बनेको हुन्छ । जुन बिरुवाको बोक्राबाट निकालिन्छ । यो प्रोटिन सेल्युलोज प्रजातिका रूखहरूबाट प्रयोग गरिन्छ । जबकि, जिलेटिन कोलाजेनबाट बनाइन्छ । जिलेटिन जेली बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ। धेरैजसो औषधी कम्पनीहरूले पशुजन्य उत्पादनबाट बनेको जिलेटिन कभर प्रयोग गरिएको क्याप्सुल बेच्ने गरेको स्वास्थ्य अनुसन्धानकर्ताहरुले बताउँछन् ।
क्याप्सुलको आवरण जनावर र बिरुवाहरुको जिलेटिन र सेल्युलोज प्रोटिनबाट बन्ने भएकोले यो स्पष्ट हुन्छ कि हामीले खाएको क्याप्सुलको आवरण शरीरमा पग्लन्छ र औषधिले काम गर्न थाल्छ । आवरणबाट प्राप्त प्रोटिनले हाम्रो शरीरलाई पोषण दिन्छ । अतिरिक्त प्रोटिन शरीरबाट बाहिर जान्छ । यसो गर्दा शरीरमा कुनै हानि हुँदैन ।
हामीले प्रयोग गर्ने गरेको क्याप्सुलको कभरहरू दुई फरक रंगका हुन्छन् । क्याप्सुलको एक भागले टोपीको रूपमा र अर्को भागले कन्टेनरको रूपमा काम गर्दछ । औषधि क्याप्सुलको कन्टेनर भागमा भरिएको हुन्छ ।
