काठमाडौं, जेठ ३२ । अहिले पानी पर्न शुरु भएको छ । यो मौसममा हामी बढी सचेत र सजग हुनुपर्छ । डेङ्गी भाइरसबाट लाग्ने र एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा लामखुट्टेको सहायताबाट सर्ने रोग हो । त्यसैले लामखुट्टेको वृद्धि तथा विकासलाई नियन्त्रण गर्न नसक्दासम्म डेङ्गी रोकथाम र नियन्त्रण गर्न गाह्रो हुन्छ । 

डेङ्गी सार्ने लामखुट्टे सफा पानीमा बस्ने, सफा पानीमा आफ्नो अण्डा उत्पादन गर्ने अनि आफ्नो जीवनचक्र पूरा गर्ने भएको हुनाले हाम्रो घर वरिपरि, हाम्रो कार्यस्थलमा, कहीँ पनि सफा पानी जम्मा भएको छ, धेरै दिनदेखि नचलाई त्यत्तिकै स्थिर बसेको छ भने त्यस्तो अवस्थामा हामी सजग तथा सचेत हुनुपर्छ । 

गर्मी मौसम शुरू भएसँगै तराई र पहाडी जिल्लामा लामखुट्टेको प्रकोप पनि बढ्न थालेको छ । लामखुट्टेको टोकाईबाट कतिपय रोगहरु लाग्ने गर्दछ भने केही रोग सर्ने समेत हुन्छ । त्यसैले यसको टोकाइबाट बच्नु पर्छ । तर कसरी ?

१. पानी जम्न नदिने : लामखुट्टे पानि जम्ने भाडा, खाल्डा, नाला वा धेरै लामो समयदेखि पानी राखिएको स्थानमा बस्ने, अण्डा पार्ने र बच्चा हुर्काउनेसम्म गर्दछ । त्यसैले यसलाई निर्मूल पार्न लामखुट्टे हुर्कन नदिनु नै उत्तम उपाय हो । यसकालागि ती स्थानमा पानी जम्न नदिने ।

२. सरसफाई : लामखुट्टेले फोहोरमा आश्रय लिन्छ । साथै प्रदूषित स्थानमा यो चाडै फैलन्छ । त्यसैले लामखुट्टेबाट बच्न घर आसपासको सरसफाई सबैभन्दा महत्वपुर्ण हुन्छ ।

३. झ्याल ढोकामा जाली : गर्मी मौसममा कोठामा हावा आउजाउ गर्न झ्याल ढोका खोलिन्छ । तर यसरी झ्याल ढोका खुल्ला छाड्दा लामखुट्टे कोठामा पस्ने गर्दछ । त्यसैले झ्याल ढोकामा जाली लगाउनु पर्दछ ।

४. झुलको प्रयोग : लामखु्ट्टेको टोकाईबाट बच्न सबैले प्रयोग गर्ने विधि भनेको धूपको प्रयोग हो । अझ अहिले बजारमा विद्युतिय धूप झ्यापझ्याप्ती पाइन्छ । तर, यस्ता धूपको रातभर प्रयोग गर्दा श्वास प्रश्वासमा असर पर्ने गर्दछ । अझ दमको रोगीहरुका लागि त यो झनै हानिकारक छ । त्यसैले सकेसम्म झुलको प्रयोग गर्नु नै उपयोगी हुन्छ ।

५. वैकल्पिक उपाय : लामखुट्टे भगाउनका लागि केही घरेलु उपाय पनि अपनाउन सकिन्छ । जस्तो कोठामा कपुर जलाएर केही मिनेट सबै झ्याल ढोका बन्द गर्ने । यसो गर्दा घरभित्र पसेको लामखुट्टे मर्छ । घरको झ्याल ढोकामा तुलसीको बोट रोप्नाले पनि लामखुट्टेको प्रकोप कम हुने बताइन्छ ।