काठमाडौं, जेठ ११। के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि दुर्व्यवहार गरिएको कुनै कुकुरलाई देख्दा या कतैबाट समाचार सुन्दा हामीलाई कति नरमाइलो लाग्छ । तर कुखुराको मासु खादा कसैलाई कुनै पछुतो लाग्दैन, नरमाइलो लाग्दैन ? त्यो पनि जनावर हो तर किन यस्तो भिन्नता ? यसको उत्तर भनेको प्रजातिवाद हो। प्रजातिवाद एक भ्रामक विश्वास हो । एक प्रजाति अर्कोभन्दा बढी महत्त्वपूर्ण छ । यो विषाक्त (toxic) मानसिकता हाम्रो समाजमा गहिरो रूपमा गाँसिएको छ र यसले थुप्रै प्रकारका नकारात्मक परिणामहरू निम्त्याउँछ।

हामी सानो हुँदादेखि नै धेरैजसो मानिसहरूले केही प्रजातिहरूलाई हेरचाह र माया गर्ने र अरू जनावरलाई चाही बेवास्ता गर्ने गर्छन् । जानीजानी होस् वा नजानी हाम्रो आमाबाबु, शिक्षक, अन्य प्रभावहरूले बच्चाहरूलाई यो सन्देश दिने काम गर्छन् कि कुकुर र बिरालाको बच्चाहरू 'साथीहरू' हुन्  तथा बाख्रा र कुखुराहरू 'खाना' हुन् ।

धेरै जसो बच्चाहरूलाई यो पनि सिकाइएको छ कि मानव चाहना, आवश्यकता र रुचिहरू, जतिसुकै तुच्छ किन नहोस्, तिनीहरूलाई सन्तुष्ट पार्न अन्य प्रजातिहरूबाट प्रयोग गर्न वा लैजान सकिन्छ। नतिजाको रूपमा हामी हाम्रो आफ्नै अन्तस्करणलाई बेवास्ता गर्न सिक्छौं, जसले हामीले अरूलाई दुर्व्यवहार गर्नु ठिक हो भनेर विश्वास दिलाउने काम गर्छ । हामी जनावरहरूलाई प्रयोगशालाहरूमा कैद गर्ने र तिनीहरूमाथि रासायनिक वस्तुहरु प्रयोग गर्ने,  मार्ने अधिकार छ भनेर सोच्ने गर्छौ।

हामी भन्छौं कि गाईको दूधबाट बनेको आइसक्रिम खानु ठीक छ किनभने आइसक्रिमको मिठासको लागि हाम्रो चाहना आमा गाईको स्याहार र बाछोको हेरचाह गर्ने अधिकारभन्दा बढी हुन्छ। स्वेटरको लागि भेडाको ऊन र स्कार्फ र तकियाका लागि हाँसको प्वाँख प्रयोग ठीक छ। माछा समाउनको लागि पानीमा बाइटेड हुक फ्याँक्दा हामीले पाउने आनन्द उनीहरुको पीडाभन्दा बढी महत्त्वपूर्ण छ। यसमा हामीलाई रमाइलो लाग्न सक्छ, तर त्यो भन्दा पनि आनन्द त्यो माछाको पीडा हो जसको काँटाले ओठ छेड्छ र एक झट्काले पानीबाट बाहिर निस्कन्छ जहाँ सास फेर्न सक्दैन।

मानिसको सोच जेसुकै होस्, तर सत्य यो हो कि हरेक जाति माया र सम्मानको हकदार हुन्छ। हामी मध्ये धेरैले हाम्रो जीवनभर प्रजातिवादको कारणले हाम्रो फाइदाको लागि अन्य प्रजातिहरू प्रयोग गर्दै आएका छौं ।

आज सबै जीवित प्राणीहरूले पीडा र प्रेम महसुस गर्न सक्छन् र सम्मान र करुणाको साथ व्यवहार गर्न आवश्यक छ भनेर जान्न र बुझ्नको लागि आज सही समय हो। हामी प्रजातिवादलाई अस्वीकार गरेर सबै जनावरहरूलाई वफादारी र सम्मानका साथ व्यवहार गर्न सक्छौं, यसका लागि सबैभन्दा पहिले यो बुझ्न आवश्यक छ कि जनावरहरूलाई मानव शोषणबाट मुक्त हुने अधिकार छ।